Herinner je, zoek...

Het boek staat al jaren in onze boekenkast boven. Waarschijnlijk heb ik het bij het leegruimen van het huis van mijn ouders destijds, in de doos boeken gelegd die ik wel wilde overnemen. In dat rijtje boeken staat het namelijk ook weer hier in de kast. Licht filosofische boeken en boeken over de drie grote wereldreligies die met name mijn moeder interessant vond maar die ik vooral als interessante opvulling van mijn boekenkast zag.

Vorige week sprak het me aan, Passages van de ziel van Harry R. Moody. Ik weet niet meer hoe precies maar ik had het plots in mijn handen en las op de achterkaft: "Iedereen vraagt zich in de loop van zijn volwassen leven wel eens af wat de zin van het leven nu eigenlijk is. Naarmate we ouder worden doen zich minder uitdagingen voor waar we ons nog geheel en al op willen storten; we hebben een sociaal-maatschappelijk leven opgebouwd en we komen op een punt dat er niet veel meer te bevechten valt. Dat is het moment waarop zich de behoefte aan bezinning voordoet: het verlangen om de diepere zin van het leven te doorgronden."

Touché. Vervolgens las ik het hele boek, 412 bladzijden, in een paar dagen helemaal uit.

Het handelt dus over de behoefte om een diepere zin in het leven te ontdekken en hoe die behoefte zich ontwikkelt als een opeenvolging van fasen: de oproep, de zoektocht, de strijd, de doorbraak en de terugkeer. mits aangemoedigd en beantwoord.

Zou het feit dat het boek me plots aansprak, mijn oproep zijn geweest? Al heb ik nog drie lieverds die me proberen jong te houden, ik bevind me ontegenzeggelijk in de tweede helft van mijn leven en dan word je ontvankelijker voor een oproep, zo las ik. Daarover wordt verhaald in alle culturen en door alle tijden heen.

Een oeroud exemplarisch verhaal is Het lied van de Parel.

De grote koning der hemelen zendt zijn geliefde zoon naar de aarde voor een heilige opdracht: de parel die in de zee ligt terugvinden. De prins vertrekt met grote vastbeslotenheid. Op het moment dat hij op aarde aankomt -het moment van geboorte- vergeet hij op slag zijn opdracht. Het gehuil van pasgeborenen is daarvan de geheime betekenis, volgens de legende. Hij wordt aangetrokken door de aardse genietingen en raakt gewend aan zijn nieuwe thuis (het enige thuis dat hij ooit gekend heeft); de tijd verstrijkt, hij trouwt, krijgt kinderen, geeft zich over aan de verpozingen van het menselijk bestaan en verkeert in een toestand van spirituele vergetelheid. Dan, rond zijn 40e zendt de koning een boodschap: herinner je, zoek, vecht, voltooi je opdracht en kom terug. Maar de Prins negeert de oproep jarenlang. Toch, langzamerhand, begint hij te begrijpen wat deze hemelse berichten hem te zeggen hebben. Na veel twijfels en vallen en opstaan beantwoordt de Prins uiteindelijk zijn vaders oproep. Hij vindt de parel - zijn spirituele natuur- en keert naar huis terug.

En alsof het een het ander ontsluierd heeft, nu lees ik Lieke Marsmans Op een andere planeet kunnen ze me redden. Die boekentip was ergens in mijn hoofd blijven liggen en werd na het lezen van Passages van de ziel geprikkeld.

Lieke kreeg in 2018 te horen dat ze kraakbeenkanker had. Na een aanvankelijke genezen verklaring werden een paar jaar later toch uitzaaiingen gevonden. De wetenschap kan haar niet meer redden en ze merkte in de tijd dat ze dat te horen en te verwerken kreeg, dat zo bewust en langzaam sterven bij vlagen een soort mystieke ervaringen opleverde. Ze ging op zoek in de Bijbel, bij filosofen, in de literatuur en bij wetenschappers.

Gaandeweg, tijdens een mistroostige wandeling op de Veluwe krijgt ze een openbaring, een bekering. Het was alsof de wereld op dat moment haar wanhoop beantwoordde. De wereld was er op dat moment voor háár, als een soort vriend. En langzamerhand vraagt ze zich af hoe ze ooit niét heeft kunnen geloven? Waarom ze steeds genoegen heeft genomen te leven in een onttoverde wereld, een leven van leegheid, sleur, onzinnige procedures en sociale conventies?

Een bekend Engels gezegde: "There are no atheists in foxholes"- in de loopgraven zijn er geen atheïsten. Lekker makkelijk, schrijft Lieke, je hele leven heb je niks met God, maar als het er op aankomt, mag Hij je komen redden; althans zo heeft ze dat gezegde altijd geïnterpreteerd. Maar nu, nu ze zelf ook door de dood op de hielen wordt gezeten, leest ze het anders: dat er in loopgraven (en op alle andere momenten in het leven waarop mensen overmand raken door angst, wanhoop en uitzichtloosheid) sprake zou kunnen zijn van echte bekeringen of openbaringen, die een blijvende verandering in levensopvattingen teweeg brengen. Als het ware alsof we onder grote druk een zintuig erbij krijgen dat een werkelijk bestaande bovennatuurlijke wereld kan waarnemen.

Of, vroeg ze zich af, zorgt zulk verdriet alleen voor wat extra neurotransmitters die ons als troost een beetje voor de gek houden. Eén ding is zeker: het verlangen naar bovennatuurlijke krachten op zulke momenten is echt.

En daar verlang ik eigenlijk ook naar. Want de afgelopen jaren met haar Covid, met oplaaiende oorlogen, met genocide, met geopolitieke verschuivingen, met de onherstelbare klimaatveranderingen, de aanhoudende kortzichtigheid van boze burgers en incompetente populistische bestuurders, maar ook de dementie en het overlijden van mijn ouders, zijn onder mijn huid gekropen. Ook in mij verandert er iets. Die jarenlange sluimerende onrust, machteloosheid en wanhoop soms maakt dat ook ik verlang naar iets groters, aan iets hogers, aan iets dat hoop geeft.

Daarom stond ik waarschijnlijk open voor die oproep. En misschien bevind ik me zelfs al in de 2e passage van de ziel: de zoektocht?

Ieder kind wordt geboren met een zekere mate van spiritueel potentieel.

Van jongs af aan heb ik een fascinatie gehad voor traditionele culturen en natuurvolken. Alles over de Noord-Amerikaanse inheemse stammen verslond ik. Nog niet eens zozeer vanwege hun heldhaftigheid maar de harmonie waarin zij onderling leefden met de natuur, met elkaar en voorouders, sprak me aan.

Tijdens mijn studiejaren werd ik het meest geprikkeld door het vak Rechtsantropologie. De wonderlijke verhouding tussen recht en spiritualiteit is veelsoortig en complex. De rol van voorouders bijvoorbeeld als grondleggers en handhavers van de adat (het oude inheemse systeem van regels en gewoontes) in Indonesië.

Waarmee ik maar wil zeggen dat er in mijn jong volwassen jaren nog een zekere hang naar spiritualiteit aanwezig was, die daarna serieus versluierd is geraakt in onze wetenschappelijk georiënteerde samenleving met haar dag-dagelijkse beslommeringen, genietingen en routines.

Want ik ben opgegroeid in voorspoedige jaren waardoor er geen behoefte was aan iets hogers, integendeel zelfs. Maar nu in deze barre tijden voel ik een leegte en zoek ik naar houvast. Bij God, Allah of Boeddha zal ik (nog) niet snel aankloppen, maar na het lezen van beide boeken begin ik zachtjesaan te geloven dat ergens diep in ieder mens, versluierd door de dagdagelijkse waanzin en routines, iets ligt dat onbenoembaar is, dat ons allemaal verbindt en dat zich zal manifesteren op het moment dat je je er echt voor openstelt.

Lieke zocht en staat na haar openbaring inmiddels open voor God, maar na een tweede bekering ook voor buitenaardse wezens (waarvan, zo betoogt ze overtuigend, vele getuigenissen liggen die je niet zomaar terzijde kunt schuiven) en voor bewustzijn buiten je lichaam. Er is nog zoveel niet bekend over ons brein en over het hoe en waarom van ons bewustzijn. Daarom moet je omarmen dat alles op losse schroeven staat, daarom moet je iedere dag bereid zijn al je ideeën over hoe de wereld in elkaar zit overboord te kunnen gooien. Dat maakt het verschil, zo legt ze uit, tussen een leven waarvan de grondtoon berusting is, of een leven waarvan de grondtoon hoop is.

Welnu, dat lijkt me een mooie leidraad in mijn eigen zoektocht.

Frappant dat Lieke in haar zoektocht haar atheïstische vader aanhaalt, die twee out of body experiences bleek te hebben gehad. Ik herinnerde me direct dat mijn vader, ook de kerk afgestoten, ook wel eens verteld heeft dat hij liggende op de bank in de woonkamer, een middagdutje voor zijn avonddienst, plots boven zijn lichaam zweefde en neer keek op zichzelf. We deden er altijd wat lacherig over, ik geloof ook niet dat hij het eng gevonden had, eerder fascinerend maar hij heeft zich er -naar wij weten, want ik heb ook mijn zusjes daarnaar gevraagd- nooit verder in verdiept.

En zo, ver in de tweede helft van mijn leven, zoek en twijfel ik verder.

Want het kunnen natuurlijk ook gewoon die verdomde neurotransmitters zijn. Of ben ik toch niet nog niet helemaal geland in dat nieuwe pakhuis (lees 60!)? Of trek ik me, als empathische Kreeft -dan ook de astrologie maar even geraadpleegd- alles wat er gebeurt gewoon veel te veel aan?

Jammer dat ik er niet meer met mijn vader over kan spreken, maar het feit dat ik me nu dankzij Liekes boek zijn ervaring weer herinner. zet me op scherp.

Herinner je, zoek....

Na veel twijfels en vallen en opstaan beantwoordt de Prins uiteindelijk zijn vaders oproep.