Maastricht, 6 juni 2020
Beste Samefko,
The revolution will not be televised zong Gill Scott-Heron in 1970. Een protestsong tegen de Amerikaanse televisiecultuur die van commercials en onbenulligheden aan elkaar hing. De revolutie van de zwarte burgerrechtenbeweging vond plaats buiten de blikvelden van de camera’s. En als er al iets werd vertoond, dan waren het beelden van rellen en plunderingen.
Helaas is er de 50 jaar daarna weinig veranderd. De onbenulligheden en reclame op tv zijn alleen maar toegenomen en nog steeds wordt er weggekeken.

Nu, na George Floyd, lijkt het blikveld van de camera’s verlegd te worden.
Natuurlijk wordt er nog steeds met gretigheid ingezoomd op de nachtelijke opstootjes die vervolgens worden uitvergroot om de geweldloze protesten die al dagenlang plaatsvinden in een kwaad daglicht te stellen. Helaas is hier de aandacht voor de verontwaardiging over wat Femke Halsema wel of niet deed, groter dan voor de daadwerkelijke woede die al die mensen op de Dam voelden. En natuurlijk is er nog steeds Malle Pietje Wilders, die probeert roet in het eten te gooien.
Maar toch, ik zie, hoor en lees meer dan ooit over racisme. En niet alleen live en via social media, het staat weer hoog op de politieke agenda nu Rutte blijkbaar ook het licht gezien heeft. Sporters laten zich horen, eindelijk bewust van hun voorbeeldfunctie nu ze even niet hoeven te “spelen”.
En dan ook eindelijk op de televisie krijgt de revolutie woord en gezicht. Plots is er geen talkshow meer waar er niet over getalked wordt, waar geen gekleurde vrouw/man aan tafel genodigd is.
En dat is verheugend toch, Samefko? Een mooie opstart. Of denk je dat het toch weer voorbijgaand is? Na maandenlang Corona, eindelijk weer eens wat anders om het journaal mee te beginnen? Totdat de tweede Coronagolf zich aandient.
Ik zag een Instagram van jou voorbijkomen: “Ask yourself, educate yourself, start reading, stay open” en je sloot af met een note voor jezelf: “stop hiding”.
Wat bedoel je precies met die note voor jezelf? Heb jij je de afgelopen jaren moeten verstoppen? Ik zie geen gezondheidsprogramma op televisie of jij bent als deskundige aan het woord. “Grapje”, zou Rosa zeggen. Natuurlijk weet ik heus wel waar je op doelt. Maar toch, je spreekt beter Mestreechs dan ik, voel jij, Samefko, je nog steeds niet geaccepteerd hier?
Toen Corona net was begonnen, was jij al een tijdje bezig aan een boek over “Herstel”. We spraken erover; het ging wat jou betreft toen om herstel van je lichaam na inspanning, ik wilde het breder trekken –en misschien wel veel te breed in mijn naïeve idealisme- naar herstel van de natuur, economie en wereldorde.
Misschien moeten we het toch weer samen oppakken? Herstel, beterschap, correctie, genoegdoening, opleving. Het herstellen van de menselijke maat en de menselijke verhoudingen, een gezonde geest in een gezond lichaam. Is dat geen mooie visie om zowel Corona als racisme mee te tackelen? Meer hoeft het niet te zijn.
Lieve groet,
Raf
Re: Maastricht 6 juni 2020
Beste Raf,
Verstoppen, ja en neen.
Pick your battles, zeggen ze wel eens. Een mens heeft niet onbeperkt energie en dat heeft niets met m’n vakgebied te maken. Deze strijd gaat over luisteren, kunnen (lees: mogen) spreken en dus gehoord mogen worden. De onverschilligheid waarmee onderwerpen als racisme en discriminatie vaak wordt weggewuifd door hen die niet geraakt worden zuigt veel energie weg. Soms is het slimmer om een weg te zoeken die minder weerstand biedt en meer oplevert. Is dat verstoppen? Ik weet het niet.
Bewust zijn van het feit dat het leven niet eerlijk is en dat discriminatie – in welke vorm dan ook – bestaat, heeft mij wel geholpen er in het moment mee om te gaan. Ik probeer zo min mogelijk energie te verspillen. Ik investeer in de strijd als er een reële kans is om het gevecht te winnen.
Hoewel er thuis van jongs of aan altijd openhartig over onrechtvaardigheid en discriminatie werd gesproken, hadden m’n broer, zus en ik het er eigenlijk nooit over, met z’n drieën. Pa en ma hadden back in the days wel anders meegemaakt; de jaren ’70 en ’80 waren jaren waarin het letterlijk ging over ‘wapens oppakken tegen de onderdrukker’. Wellicht gaf ons gemakkelijke leven ons het gevoel van “waar praten wij over, hier in ’t westen...”
Het was een bijzonder en bevrijdend moment, toen ik met m’n broer en zus bij van ’t Spit in Amsterdam zat en we onze ervaringen en gevoelens deelden. Verhalen uit onze jeugd en uit ons eigen land.
Ze gingen over de vooroordelen die al op jonge leeftijd voelbaar waren. Opmerkingen die insinueerden dat het leren me wat moeilijk af zou gaan en zo.
En over dat interview voor een lokaal krantje, waarvan de eerste zin letterlijk was: “Als je ‘m ziet dan denk je: ja, dat is een echte buitenlander…”
Of die keren dat ik werd aangehouden door de politie en ik Limburgs praatte. Niet per se omdat ik me daar het prettigst bij voelde, maar om te laten zien: ik ben van hier hoor! Hun betrekkende gezichten leken een signaal af te geven van: “oh het is oké, hij is een goeie…”
Of toen pa werkloos raakte en vanwege z’n accent moeilijk aan een baan kwam. Hij “kreeg uiteindelijk een kans” 70 km verderop in het onderwijs. Om daar vervolgens door pubers te worden bespot, uitgedaagd en wat meer…
Of pa - al ruim 40 (!!!) jaar in Nederland, in hetzelfde dorp – altijd gewerkt en z’n verantwoordelijkheid genomen om vervolgens door een stel dorpsjongeren te worden uitgescholden. De smerige buitenlander moest terug naar z’n eigen land.
Of over de Sinterklaasintocht in Maastricht waar ik me niet vertoon, omdat ik het te confronterend vind dat de stad waar ik vandaan kom en zo graag woon, jaar in jaar uit stug vasthoudt aan haar zwarte pieten. En dan besluit m’n vrouw toch te gaan en dan zie ik aan de foto’s die ze heeft gemaakt dat ze moeite heeft gedaan om de jongens te fotograferen zonder zwarte pieten erop. Ja, onze lokale overheid heeft ook nog veel te leren.
Nog voordat dit alles herleefde, zo’n vier weken geleden, vertelde Helen me over een collega die het over negers had. Ze gaf ‘m wat uitleg – zoals ze vaker ongevraagd doet bij collega’s – over het feit dat dit als kwetsend gezien kan worden. Veel collega’s vinden het even wennen, maar voelen zich geholpen en maken werk van het veranderen van hun vastgeroeste gewoonte. Zo vervangen ze de negers en negerinnen bijvoorbeeld door mannen en vrouwen met een donkere huid. Vergelijk een kleur met een kleur, toch? Zwart met wit, licht of blank met donker. Eigenlijk helemaal niet zo moeilijk.
Maar voor deze bewuste collega wél: “Ik mag neger zeggen als ik dat wil en als mijn intentie niet is om de ander te kwetsen”. Alsof je je gesprek zou beginnen met: “Hey, het is niet mijn intentie om te kwetsen, daarom zal ik je vanaf nu neger noemen (of die toevoeging nou relevant is of niet en of jij dat prettig vindt, of niet…)”
Ik heb haar gezegd haar battles te kiezen, maar benijd haar enorm voor waar zij voor durft te staan in een organisatie die sterk hiërarchisch en klassiek is. Niet onomstreden ook, als het gaat om dit onderwerp.
En wat denk je van m’n blanke moeder? Die heeft ook genoeg voor d’r kiezen gekregen.
Samen cadeautjes kopen in ‘t lokale winkelcentrum en dan vragen krijgen als: “zijn die kinderen echt van jou?”
Of dorpsgenoten die tegen m’n ma hun beklag deden over de asielzoekers in ‘t dorp, terwijl haar man verdomme een f*cking vluchteling is.
Ik herinner me die ene keer dat we met haar naar de kermis gingen nog goed. We waren een jaar of 10 denk ik. De volwassen boerenlullen die in ons bijzijn - in het bijzijn van een moeder met drie gekleurde kinderen nota bene - een kattenbelletje met “NEGER” op de boksbal plakten. En maar beuken met z’n allen.
Ik prijs m’n jeugdvriend Dion nog altijd voor de moed die hij had voor het weghalen ervan.
En pap en mam samen dan? In de vroege jaren ’80 op date en aangehouden worden door de politie: “Reist u wel vrijwillig mee, mejuffrouw?”
“Stop de auto, we willen ‘m doorzoeken.”
Of tegen pap: “Hoe komt u aan zo’n auto?”
Wil je dat ik doorga, Raf? Want ik begin langzaam over te koken. Hoeveel is er veranderd? Over menselijke maat gesproken: kúnnen we betekenis gevende veranderingen wel binnen de menselijke maat waarnemen? Ik zeg zo vaak uitzoomen...
Maar zoom eens verder uit, 50 jaar, 100 jaar, 200 jaar. Zijn wij überhaupt bij machte verandering te realiseren? Of herhaalt de geschiedenis zich van generatie op generatie?
Mijn kinderen zijn allebei geboren met een lichte huid, blauwe ogen.
Ik benoem ze alleen bij hun Afrikaanse naam, praat Xhosa met ze. Aan hen zien ze niet meer wat ze zijn, maar zelf zullen ze het wel weten. We verstoppen ons niet, vriend.
Maar de grote vraag: Denk je echt dat we dit kunnen veranderen?
Ik ben geneigd daaraan toe te voegen: Zijn we zo naïef?
Bedankt voor je brief Raf.
Ik merk dat schrijven een bedrukkend gevoel van me wegneemt.
I can breathe...
Samefko
Commenti