Maastricht, 14 juni 2020
Beste Fred,
Gisteravond tijdens ons samenzijn with a view in Schweiberg (waarover in "Uitzicht" meer), schetste jij een somber vooruitzicht.
Een vooruitzicht waarin big data zich net als het Corona-virus zouden kunnen ontwikkelen tot onbeheersbare proporties. De kloof tussen de slimme technologie en de achterlijke samenleving wordt enorm. Want de technologie is niet te stoppen en raast voort als een virus. En niemand die kan overzien tot waar dit leidt. Is er aangaande Corona nog een RIVM of een WHO, in big data zijn het een paar big spenders die in alle stilte opereren met als uiteindelijke doel zelfverrijking.
We kennen de verhalen uit China en de monitoring en sturing van haar eigen bevolking, maar ook Poetin bijvoorbeeld, legde jij uit, gebruikt die data al lang om de oppositie in zijn land niet alleen in de gaten te houden, maar ook om die oppositie juist financieel te steunen en daardoor zijn eigen macht te kunnen consolideren.
Zelfs wij hier in het Westen, inclusief ondergetekende, hebben in onze gemakzucht geen idee op welke schaal er gemanipuleerd wordt met al die gegevens die we maar al te makkelijk prijs geven in onze ijdelheid en hebzuchtige consumentengedrag.
Met een biertje en een blik op dat prachtige Heuvelland, daalden deze data langzaam maar zeker in.
Vanochtend las ik dat critici grote vraagtekens zetten bij het relatief lage dodental ten opzichte van het aantal Corona-besmettingen in Rusland. In het Westen ligt het sterftecijfer tussen de 5 en 15 procent, terwijl dat in Rusland iets hoger dan 1 procent is. Met mijn nieuwe bril sloot ik me aan bij die critici.
Fred, jij hebt Europese subsidie mogen ontvangen om een platform te creëren voor het verwerken van big data en artificial intelligence in “slimme steden”, fabrieken, ziekenhuizen, logistieke knooppunten.
Ik begrijp de manipulaties nog wel, maar de hele materie an sich, de complexiteit, blijft voor mij abstract, ik ben die achterlijke samenleving en krijg er geen grip op. Voor mij is het science fiction, terwijl het voor jou dagelijkse kost is.
Als je dus big data gaat opslaan in bijvoorbeeld ziekenhuizen en zorgt voor ondersteuning, dan snap ik wel dat die efficiënter kunnen opereren in crisistijden. Maar zouden big data ons ook kunnen beschermen tegen virusaanvallen? Zouden ze virusaanvallen kunnen voorkomen?
Big data worden ook gebruikt in Apps zoals die nu in Coronatijd ontwikkeld worden, toch? Maar die stuiten vooralsnog alleen maar op verzet vanuit privacyoverwegingen. Staat onze verouderde westerse samenleving, anders dan het Oosten geen dergelijke digitale hulpmiddelen toe? Of is het een kwestie van gewenning? Is dat de prijs van vooruitgang? Maar vooruitgang hoeft toch zeker niet louter technologisch te zijn? Het lijkt me ook zaak dat we de eerdergenoemde kloof niet onoverbrugbaar laten worden. En hoe kunnen we voorkomen dat die paar big spenders de nieuwe farmaceuten worden?
En last but not least, Fred, moeten wij nu beducht zijn dat Poetin inmiddels ook weet heeft van ons gesprekje? En zou hij zijn oog al hebben laten vallen op dat prachtige plekje daar op de Schweiberg?
Vele vragen Fred, ik snak naar data.
Hartelijke groet,
Raf
RE: Ergens in het land, zaterdag 4 juli 2020
Beste Raf,
het heeft een tijdje geduurd voordat ik op jouw brief kon antwoorden. Je vragen roepen bij mij veel vervolgvragen en divergerende verhaallijnen op en ik vind het moeilijk om jou een eenduidig antwoord te geven. Misschien is dat ook wel kenmerkend voor het vroege stadium waarin deze technologische ontwikkeling van AI zich bevindt. Ik hoop dat je iets uit mijn schrijfsel kunt halen wat je in je denken verder helpt.
De subsidie die mijn start-up bedrijf recentelijk gewonnen heeft om een Europees ‘Edge AI platform’ te helpen ontwikkelen, heeft ertoe geleid dat wij nu ook uitnodigingen krijgen om samen met andere bedrijven en onderzoeksinstellingen in EU-verband, projecten te ontwikkelen. Denk daarbij aan toepassingen waarbij AI een sleutelrol vervult o.a. medische technologie, veiligheid, 5G, slimme fabrieken, steden, etc. Ik kan mij op dit moment geen gebied voorstellen waar AI niet een rol zal spelen. Het internet is een achterhaalde term. Tegenwoordig spreken wij van “the internet of all things connected, the internet of everything” een snel naar ons toe bewegende toekomst waarin alle apparaten uit onze privé en professionele leefomgeving maar ook sociale infrastructuur worden uitgerust met processoren, sensoren en softwareprogramma’s die waarnemen/analyseren en vervolgens anticiperen op wat er rondom het apparaat gebeurt. Een samenstel van onderling gekoppelde apparaten en systemen waarin het analyseren van menselijk gedrag dat verder gaat dan het analyseren van jouw gedrag op zoekmachines, sociale media en wearables incl. mobiele telefoon. Stel je voor een draagbaar apparaat (wearable) dat binnen een paar weken jouw kijk, luister en sociale interactie patronen begrijpt, je stemming herkent en op basis daarvan jou ongekend fijngevoelig bedient met TV programma’s, muziekstukken en interactie met je sociale netwerk. De keuken die op die manier voor je kookt en de boodschappen bestelt. Jouw persoonlijke virtual assistent die al je afspraken voor je plant, een nieuw apparaat bestelt als het oude kapot is, etc. Ik schets een toekomstbeeld waarin je niet alleen efficiënt maar ook fijngevoelig ontzorgd wordt, op een manier dat jij je geborgen voelt en steeds minder moeite hoeft te doen om de wereld om je heen te begrijpen of te veranderen. Klinkt voor sommige mensen ideaal, toch?
AI is onlosmakelijk met de toekomst van de mensheid verweven en de enige fundamentele vraag die blijft, is “waartoe dient AI?”
AI is onlosmakelijk met de toekomst van de mensheid verweven en de enige fundamentele vraag die blijft, is "waartoe dient AI?" De idealist zegt: om zo snel als mogelijk een medicijn te vinden voor een verschrikkelijke ziekte, het oplossen van de files, het voorspellen en minimaliseren van mensonterende tekorten in voedsel, water en schone lucht, etc. De industrieel zegt: om overproductie, ongewenste kosten en verspilling tegen te gaan, mensen te ontlasten van moeilijke en fysiek zware taken. De politicus zegt: om nog beter te kunnen begrijpen wat mensen denken en beweegt, etc. Allemaal nobel streven en hoogstwaarschijnlijk allemaal waar en tegelijkertijd slechts een gedeelte van de gehele waarheid. De hele waarheid gaan we pas zien als we de aanvullende vraag stellen “tegen welke prijs verwerven wij dit alles?”
Het internet is al lang geen virtuele plaats meer van vrije meningsuiting, maar migreert en transformeert naar een fysiek en intelligente leefomgeving o.a. waar door impuls, waarneming en analyse, de grenzen van de menselijke psyche en gedrag worden afgetast en uitgetest om vervolgens gevangen te worden in wetmatigheden die alleen machines in toenemende mate op deze schaal en met deze mate van detail kunnen vastleggen. Laat ik het anders proberen te verwoorden door je mee te nemen in een gedachtenexperiment. Stel je even voor dat wij ver teruggaan in de tijd tot een moment waarop wij in een gezellig cocktailglas, de uitvinding van de boekdrukkunst, de stoommachine, een flinke schep speed en een blokje ijs mixen. Wij drinken dat glas in een teug leeg. Oh en dat doen wij niet alleen, maar tegelijkertijd met een paar miljoen ingenieurs en wetenschappers wereldwijd. Stel je eens voor... wat voor effect dat gehad zou hebben in onze geschiedenis.
Zo’n soort cocktail mixt de AI-technologie nu voor ons. Ik denk dat wij de afgelopen jaren slechts een eerste druppel van de AI-cocktail op onze tong hebben geproefd met vooralsnog zeer uiteenlopende reacties. Diegenen die aan deeloplossingen van AI werken, geven aan dat wij nog heel ver verwijderd zijn van ‘echte intelligentie’ en de daaruit voortkomende kansen en bedreigingen voor de mensheid. Er zijn ook de meer holistisch denkende mensen die de dwarsverbanden van de individuele AI-ontwikkelingen gebruiken om een toekomstbeeld te visualiseren. Bijvoorbeeld, een grote groep wereldwijd vooraanstaande wetenschappers en Captains of Industry die een open brief publiceren in vooraanstaande kranten en waarschuwen voor de ongereguleerde ontwikkeling van AI, een medeoprichter van een leidende internet zoekmachine en hoofd van de afdeling AI die terugtreedt omdat hij de verantwoordelijkheid niet meer wil dragen, een whistleblower van een vermaarde geheime dienst die zijn toekomst opoffert om de nu al ongekende mogelijkheden van AI aan de kaak te stellen. En het interessante is dat ondanks deze signalen de wereld gewoon doordraait, genietend van het gemak dat die technologie ons nu al brengt, zonder enig besef over de prijs die we uiteindelijk ervoor gaan betalen. De enige vergelijking die ik kan trekken is die van plastic. Zelfs nu kleine deeltjes plastic doordingen tot in het voedsel dat we eten, het water dat we drinken en zelfs de lucht die we inademen, zelfs nu roepen we plastic geen halt toe omdat het zo’n essentieel onderdeel is van onze samenleving en dat het leven, het functioneren van de maatschappij zonder plastic simpelweg niet mogelijk is. Zo zal het naar mijn mening ook met AI gaan.
De enige vergelijking die ik kan trekken is die van plastic.
Jij weet, ik ben een kritische optimist. Kritisch op al datgene wat wij als mensheid, inclusief mijn eigen bijdrage daaraan, al ten gronde gericht hebben op deze aardbol. Optimistisch over het goede in de mens, het vermogen om lief te hebben en bewust om te gaan met onze keuzes, de consequenties en daar lering uit te trekken. Ik weet dat wij als mensheid voor het maken van fundamentele keuzes en het daaruit lering trekken zeker geen machines en AI nodig hebben, en slechts een groeiend menselijk bewustzijn. Desalniettemin AI is onlosmakelijk met de toekomst van de mensheid verbonden en de enige fundamentele vraag die ons rest is “waartoe dient AI?” en ik hoop oprecht dat wij daarop nooit een antwoord zullen vinden.
Naschrift
Herinner jij je nog de trilogie the Matrix? De Matrix, de ultieme vorm van AI, waarin alle vragen en alle antwoorden van de mensheid geprogrammeerd zijn. Een omgeving waarbinnen de menselijke voortplanting en beleving volledig door AI verzorgd wordt en de menselijke bijdrage in deze wereld gereduceerd is tot een soort van batterij met als functie het omzetten van voedsel in lichaamswarmte die vervolgens door de Matrix als energiebron geoogst wordt. En Neo (Keanu Reeves) die door zijn omgeving bestempeld wordt als The One, en in de Matrix het antwoord zoekt op de vraag: “Als ik ‘the One’ ben. Waarom? Waartoe dien ik dan? Wat is mijn lotsbestemming?”. Tijdens zijn zoektocht in de Matrix en zijn eerste bezoek aan de wachtkamer van het Orakel ontmoet hij een klein jongetje dat uitsluitend met zijn gedachten een lepel buigt. Als Neo dat tevergeefs probeert, zegt het jongetje “there is no spoon”. Naarmate het verhaal van de Matrix vordert, groeit Neo in zijn overtuiging dat hij weleens The One zou kunnen zijn in de betekenis van ‘vrij denkend en bewegend’, vrij van alle menselijke kennis en wetmatigheden die in de Matrix geprogrammeerd zijn (there is no spoon). Tegelijkertijd begint in de Matrix het besef ( Agent Smith) te groeien dat Neo’s ontwikkeling wel eens het einde kan inluiden van de superioriteit van de Matrix. En dus ontbrandt een epische strijd tussen de Matrix/Agent Smith en Neo waaruit slechts een overwinnaar naar voren kan komen. Neo wint de strijd, niet omdat hij een logisch sluitend antwoord vindt op de vraag “Waartoe dien ik?” maar uiteindelijk vanuit vrije wil verkiest om te leven vanuit het besef dat hij slechts een antwoord is op de vraag “Waartoe dien ik?” en dat er naast zijn levensweg vele andere mogelijke levenswegen mogelijk waren. Deze staat van bewustzijn maakt Neo vrij van alle menselijke logica en vrij van de Matrix. Een staat van bewustzijn die de Matrix/Agent Smith tot op dat moment nog niet bereikt had en als het aan mij ligt ook nooit zal bereiken.
Waarom hoop ik dat AI dat nooit zal bereiken? Misschien is dat dan een goed gespreksonderwerp en kunnen wij daar samen eens over filosoferen tijdens ons volgend samenzijn in Limburg. Of we laten die vraag gewoon voor wat het is, genieten van de djin cocktails die Maurice ons voorzet en het plezier dat jouw spelende kinderen beleven in het zwembad van Marc en Jela, onder het wakend oog van badmeester Gerard. :o)
Met een liefdevolle groet,
Fred
Over Fred:
30 jaar ervaring in high-tech innovatie, adviseur van nationale en internationale bedrijven, ondernemer, oprichter van een start-up dat systemen ontwikkelt om Big Data analyses en AI uit te voeren in zogenaamde slimme steden, fabrieken, etc; kritisch optimist, levensgenieter en goede vriend.