Maastricht 12 juli 2020
Beste Fons,
Al in vroeg stadium in deze coronacrisis heb jij besloten, in overleg uiteraard met de directie en het bestuur, om alles in het werk te stellen om Festival Musica Sacra Maastricht 2020 door te laten gaan. Niks geen Aanvaarding & Berusting, maar doorpakken.
De hele festivalproductie staat inmiddels in de steigers. De brochure ligt bij de drukker, de site is online.
Laat ik beginnen je daarmee te feliciteren. Extra felicitaties voor de uitmuntende beoordeling die het festival mocht ontvangen van de provinciale Cultuurtank Limburg. Felicitaties die worden terugbetaald met deze voortvarendheid.
Dejong ontmoet Johannes de Doper
De vraag die op ieders lippen brandt: waar haal jij je energie en daadkracht vandaan? Want iedereen die gevraagd zal worden om Fons Dejong te beschrijven, zal beginnen over zijn tomeloze energie en creativiteit. Altijd wel een crossover of een locatie of een dwarsverband waar nog niemand aan gedacht had. Nieuwe verbindingen worden bedacht, gelegd en concreet uitgewerkt! En vaak in een niet bij te benen tempo.
Nu heb ik zelf een theorietje over die onuitputtelijke bron van energie die jij blijkbaar ergens koestert. Wetenschappelijk bewezen is dat er doses dopamine en endorfine in de hersenen loskomen tijdens beweging. Daarnaast worden het geheugen en reactievermogen gestimuleerd door bepaalde eiwitten die vrijkomen door beweging. De plasticiteit van het brein wordt vergroot en het maakt bovendien belangrijke verbindingen tussen hersencellen sterker en stimuleert de aanmaak van nieuwe hersencellen.
Jij hebt altijd heel veel gerend en vele langeafstandswandelingen gemaakt. Aldus is er het nodige gebeurd in dat brein van jou.
Zelf ren ik ook (wel eens) en ontstaan er in mijn hersenen mooie ideetjes en worden dwarsverbanden gelegd. Ik componeer bijvoorbeeld mijn brieven regelmatig tijdens een ren.
Toch als ik dan even later onder douche sta, spoelen vele ideetjes met het badwater weg de afvoer in. Te hoog gegrepen of niet realistisch.
Het lijkt wel of jij dat niveau van hormonen en eiwitten constant op een hoger peil hebt? Is dat training of erfelijk bepaald? Of gebruik je daar zekere, niet nader te benoemen, middelen voor?
Alle mensen zijn ongelijk, aldus verklaarde Prof. dr. Galjaard, erfelijkheidsdeskundige, reeds in 1994, juist met name vanwege erfelijke aanleg en biologische factoren in een boekje dat ik toevallig bij mijn moeder vond afgelopen week. Hij daagde daarmee het rijke Westen uit om ongelijkheid als uitgangspunt te nemen voor individuele ontplooiing en om ruimte te geven aan anderen. Die uitdaging, om ruimte te geven aan anderen, ligt er 25 jaar later helaas nog steeds in onze inmiddels te ver doorgeschoten geïndividualiseerde samenleving.
Maar dat even terzijde, jij en ik, ook al zijn wij van bijna gelijke leeftijd, kleur, culturele en sociale achtergrond (OK, jij uit Maastricht, ik uit Heerlen/Brunssum, dat maakt natuurlijk in jouw ogen met name, een wereld van verschil) en hanteren wij welhaast gelijke normen en waarden, wij zijn ongelijk. Dat betekent dat ik -of wie dan ook, behalve wellicht je naaste familieleden- nooit een gelijke bron van energie zal koesteren. Uiteraard zal ik blijven bewegen, een gezonde geest in een gezond lichaam is daarbij mijn leidmotief naarmate ik ouder word. Fysieke weerstand en geestkracht opbouwen en onderhouden. Niet alleen om nog lang van mijn meisjes te mogen genieten maar ook om gewapend te zijn bij een onaangekondigd bezoek van Dr. Alzheimer of een volgende virusaanval.
Mocht je toch nog tips of waardevolle info hebben om mijn niveau op te schroeven, houd ik me aanbevolen. Ondertussen zal ik me blijven laten inspireren door je bevlogenheid, energie en creativiteit.
Laat ik afsluiten met klinisch ethicus Dr. Erwin Kompanje. Hij sprak onlangs over culturele samenlevingsschade die ontstaat door het annuleren en opofferen van grote events vanwege Corona. Want grote events zorgen voor een geluksgevoel, want geluk is verbintenissen aangaan met andere mensen; geluk, gezonder leven leidt tot betere productiviteit en maakt je een beter mens.
Welnu, met Musica Sacra zijn we wat dat betreft op de goede weg. Laten we hopen dat straks ook de theaters weer onbeperkt open kunnen en het is nog ver weg, maar toch, dat we Carnaval niet hoeven te missen. Saamhorigheid en levenskracht kunnen we niet blijven offeren (Offers van Liefde zijn gepasseerd in 2016).
Fijne vakantie Fons, geniet van het campingleven!
Hartelijke groet,
Raf
Re: Maastricht, 22 juli 2020
Beste Raf,
Heel hartelijk dank voor je brief. Ik besef dat ik daarmee tot een select gezelschap ben toegetreden, mits ik uiteraard de geworpen handschoen opneem.
Dat doe ik graag! Wat niet wegneemt dat de beantwoording ervan me deze voorbije week de nodige hoofdbrekens heeft gekost -ik voorspelde het je al na eerste lezing van je brief-. Want de met de aanvaarding van de uitdaging gecreëerde opdracht om mezelf te verklaren en tips te geven waar mogelijk, blijkt voor mij geen eenvoudige. Ik ben namelijk niet zo’n denker. Geef mij maar iets te doen. Niettemin geloof ik tot iets van antwoorden te kunnen komen.
Maar laat ik beginnen met je ook te bedanken voor de felicitaties en complimenten met Musica Sacra. Eergisteren, de eerste verkoopdag van het festival aan alleen de (31) Vrienden tikte de recette de € 5.500,- al aan. Ja, de mensen zijn gretig en Erwin Kompanje - een onverkwikkelijk zelfingenomen type, maar dat terzijde - heeft met zijn ‘culturele samenlevingsschade’ wederom een punt, nadat hij ergens in mei terecht betoogde dat de quarantaine inhumaan was/is, zeker voor de oudsten onder ons. Musica Sacra dus als de zachte watten op de culturele wonde. Daar gaan we iets moois van maken!
En laat ik niet minder danken voor de beschrijving die je van mij geeft en die anderen kennelijk met je delen: ‘tomeloze energie, creativiteit en daadkracht’. Ik denk dat het waar is: deze krachten bezit ik. - sommigen etiketteren mij op grond van die vaststelling snel als ADHD, maar daarin vergissen ze zich: ik kan uitstekend en lange tijd totaal gefocust zijn. Ik corrigeer dat dan altijd naar hyperkinetisch. Waarover later meer. -
Ik doe mijn ogen open en het feest kan beginnen!
Ter zake nu. Ja, deze krachten bezit ik. Al van toen ik jong was. - ik zie het terug bij Darius, 7 jaar. - En elke dag opnieuw. Ik doe mijn ogen open en het feest kan beginnen! En waar ze vandaan komen? Geen idee. Hoe ik ze aanboor? Geen flauw benul. Hoe ze gevoed worden? Ik zou het niet weten. Of ze onveranderlijk zijn of onuitputtelijk? Ik hoop het, maar zeker weten doe ik het niet.
Tijd dus voor een onderzoek.
Een indringend verhaal herinner ik mij van mijn vader, als misdienaar in de Matthiaskerk aan de Maastrichtse Boschstraat doordesemd van het katholieke geloof, die begin jaren vijftig in Groningen medicijnen gaat studeren en onder het oculair van zijn microscoop getuige is van de versmelting van twee fracties materie tot nieuw leven. En ofschoon de sociale misstanden aan diezelfde Boschstraat het zaad van de twijfel aan het bestaan van God hadden gezet, was dit wonder in zijn ogen het definitieve bewijs van een hogere macht, een alles veroorzakende oerkracht. En misschien wel van God.
Zou die ook achter de krachten zitten die mij voortdrijven?
Ik hoor mijn oudere kinderen alweer spotten met hun ouwe die, zoals ze dat plegen te zeggen, ‘’s ochtends vroeg door de gang trippelde’. Wat door Aline, niet hun moeder, wel mijn vrouw, steevast wordt bezworen met haar liefdevolle adagium over mij: ‘enthousiasme is altijd goed’. (Wat haar op andere momenten dan weer slecht uitkomt).
Dat woord ‘enthousiasme’ stak ergens in Archief van Verloren Kinderen van Valeria Luiselli de kop op; een boek dat ik verleden week uitlas. Luiselli legt dat begrip uit aan haar kinderen: het komt van het Griekse enthousiasmos - helaas heb ik geen Griekse tekens op dit toetsenbord - dat staat voor: en theos seismos, in god aardbeving. Nu vind ik die vertaling enigszins discutabel, ik zou eerder van ‘door god bewogen’ kiezen. Maar goed, het zette me wel op een spoor in het zelfonderzoek.
Want vaak treft mij plotseling een idee, een gedachte, een plan. Het is er ineens. En vaak - inderdaad zoals je schrijft - onder het wandelen het rennen of de douche.
Dus ja, TIP 1: veel bewegen en met name steeds je fysieke grenzen opzoeken en trachten te verleggen, ambitieus zijn, in alles.
Soms zeggen de mensen dat zoiets dan ‘uit de lucht komt vallen’. Of dat iemand ‘geïnspireerd’ is. Letterlijk ‘de geest (spiritus) gekregen’. Allemaal beelden van een onbevattelijke ontvangst van een waardevolle gift. In het geval van de oude Grieken bestaat over de herkomst geen twijfel. Het zijn de goden Apollon en Dionysos, beiden zonen van Oppergod Zeus, die de mens tot enthousiasme brengen.
Apollon, 100% godenkind, God van de Zon, van de muziek, van de dichtkunst, vertegenwoordiger van rationele schoonheid en orde. Daartegenover Dionysos, halfgod door zijn vaders escapade met mensenkind Semele (heerlijk beschreven in Mythos van Stephen Fry), god van de menselijke beschaving, van muziek, theater en poëzie, symbool van de emotionele roes, van het feest, van het genot, van de wijn.
En het is Friedrich Nietzsche die deze divergerende goddelijke aandriften in de 19e eeuw tot basis maakt van zijn filosofie van de kunst: het Apollinische beginsel en het Dionysische. Beginsels waarop Hermann Hesse in 1930 zijn personages boetseert in het prachtige vriendenrelaas Narziss und Goldmund. De een asceet, wetenschapper en zoeker naar God, de ander kunstenaar en levensgenieter.
Mijn moeder hield mij en mijn broer Kees, onafscheidelijke broers en vrienden, deze karaktertekening niet voor niets voor. Zo verleidde ze ons om te ontdekken wie wij waren, wat die ijzeren band was. Zonder dat zij het hoefde te duiden. En ook waarom zij vond dat Kees beter bij haar paste, en ik beter bij mijn vader. Wat ook zo was. Nochtans voelde ik mij niet zoveel verschillen van mijn broer. Hoewel hij wel veel studieuzer was dan ik. (Hij is nu dan ook chirurg).
"Goldmund"
En ja dat ‘anders zijn’, Raf, dat verschil tussen mensen bespreek je terecht ook in je brief. Iedereen heeft allerlei eigenschappen, maar geen twee zijn eender.
Voor mijzelf stel ik met een groot geluksgevoel vast dat mij in ruime mate Apollinische en Dionysische eigenschappen ten deel zijn gevallen. Ik hou van muziek, ben musicus, ik hou van taal, theater, dans en beeldende kunst, ik zoek God, ben een feestvierder en tegelijk ook gemakzuchtig. Iets wat in tegenstelling lijkt met het eerdergenoemde hyperkinetische, maar daar eigenlijk het noodzakelijke contrepoids van is. (De term hyperkinetisch pikte ik op uit een radio-interview met een kersverse promovendus die zijn dissertatie hield over lummelen als creatieve kracht)
Ik ben ervan overtuigd dat het die ruime toedeling is, waarin mijn creatieve kracht schuilt. Er zijn meerdere bronnen waaruit ik tegelijk kan putten. Het is wellicht de verklaring van de kwaliteit die onze collega Sylvester Beelaert mij toedicht, namelijk die van een lateraal denker. En ja, misschien is mij een buitengewoon grote snelheid gegeven waarmee ik tussen die bronnen kan bewegen.
Het zou zomaar eens te maken kunnen hebben met je betoog over de structuur, de stofjes en de werking van de hersenen. Dus, met dank, nogmaals TIP 1.
Maar ongetwijfeld heeft het ook te maken met de vruchtbare aarde waarin ik gevallen ben. Een akker die door mijn ouders royaal, ambitieus en met volharding werd bemest. Met muziek, beeldende kunst, literatuur, films, musea, kerken, architectuur, medische verhalen, fotografie en wat niet al. Kortom, een mer à boire van prikkels en stimuli.
Dan volgt nu TIP 2: zorg voor een rijke en inspirerende omgeving met uitdagende spullen: il faut cultiver son jardin.
Tot slot Raf, de staart van deze brief. Mijn moeder had nog niet zo’n ongelijk met mij Goldmund te noemen. Al peinzend kom ik tot het besef dat het Dionisysche steeds meer op mij van toepassing is. ‘Ja’, zal je zeggen, ‘geen wonder als je zo graag wijn drinkt!’ Maar het gaat mij om iets anders. Als halfgod kon Dionysos zich makkelijk onder de mensen mengen, veel makkelijker dan Apollon. En dat wordt in het labyrint van mijn leven steeds meer de draad van Ariadne. Bij ons thuis, bij die vruchtbare akker, was het een komen en gaan van mensen: patiënten, collega’s, vrienden, familie, kunstenaars, vriendinnen. Met drank altijd onder handbereik, met discussies tot diep in de nacht, met feesten, met ruzies die smoorden in herontdekte liefde, met oneindige lachsalvo’s. Achterom kijkend zie ik de stimulerende vreugde die mij dat heeft gebracht en dat het meer en meer ook mijn behoeften en het geluk van vandaag bepaalt. Namelijk met mensen zijn.
Dus TIP 3: omring je met mensen, zoveel mogelijk, zo verschillend mogelijk.
En daar, misschien op de Olympos, zit ik dan aan de dis met Apollon en Dionysos, mijn voeders en levensgezellen van nu, en drinken we wijn
Ik lees er nu een boek over: Met God zijn, een Nazareth manifest van Samuel Wells. Deze voorganger van de sociaal geëngageerde Londense Saint Martin in the Fields stelt in zijn boek dat isolement de grootste bron van ongeluk is en betoogt dat alleen werkelijke verbinding geluk kan brengen. Ik kan het alleen maar met hem eens zijn.
Dus TIP 4: verbind je met mensen. Zeg a priori ‘Ja!’ tegen hen.
Misschien is dat wat mij ook de faam van creatief en snel heeft bezorgd. Door altijd eerst ja te zeggen en dan samen eventuele moeilijkheden, vervuilingen en knelpunten te traceren. Dat is wat Wells ook betoogt in zijn manifest: zo kom je werkelijk tot elkaar en overwin je de verlammende sterfelijkheidsterreur. Met als resultaat dat je een leven leidt ‘met de mens’ en dus ‘met God’ zoals de titel wil. En als het ultieme moment dan is aangebroken, wissel je met vreugde het leven voor de dood in de onwrikbare wetenschap dat ook de verbinding met de mens daar eeuwig duurt. En daar, misschien op de Olympos, zit ik dan aan de dis met Apollon en Dionysos, mijn voeders en levensgezellen van nu, en drinken we wijn.
TIP 5, de laatste: leef met doodsverachting en proost daar elke dag op.
Ik wens je een lang en gelukkig leven met de meisjes toe.
Hartelijke groet,
Fons
Over Fons Dejong:
Programmeur Theater aan het Vrijthof en projectleider Musica Sacra Maastricht en aldus inspirerend collega.
Comments